Terwijl opdrachtgevers, zzp’ers en hun belangenbehartigers druk zijn met het opstellen van modelovereenkomsten, lijkt bijna iedereen een valkuil over het hoofd te zien. Een diepe. Die valkuil heet fictieve dienstbetrekkingen, en dan vooral die op basis van gelijkgesteldenregeling of de thuiswerkersregeling.
Bijsluiter Belastingdienst
In de bijsluiter bij reeds goedgekeurde modelovereenkomsten wijst de Belastingdienst deze valkuil keurig aan, maar om een gewaarschuwd mens te zijn, is wél enige voorkennis nodig. Die ontbreekt vermoedelijk vaak bij opdrachtgevers. En dat kan hen over enkele jaren veel geld gaan kosten.
Ruimere groep beschermen
Waar gaat het om? Als een samenwerking met een zzp’er of freelancer géén arbeidsovereenkomst is, omdat één van de daarvoor essentiële kenmerken persoonlijke arbeid, betaling van loon onder werkgeversgezag ontbreekt, dan zegt dat nog niet meteen dat de opdrachtgever ook volledig is gevrijwaard van loonheffingen. De wetgever vond het namelijk van belang om een ruimere groep dan uitsluitend werknemers met een arbeidsovereenkomst te beschermen tegen inkomensverlies bij ziekte, arbeidsongeschiktheid en werkloosheid. Daarvoor zijn de zogenaamde fictieve dienstverbanden ingevoerd. De werkende is dan geen werknemer in arbeidsrechtelijke zin, maar uitsluitend fiscaal en geniet gedeeltelijk dezelfde bescherming.
Toetsen op echte arbeidsovereenkomst en fictief dienstverband
Het gaat bijvoorbeeld om de aannemingsovereenkomst die wordt gesloten met een bouwvakker, een opdracht via een bemiddelaar, of het contract van deelvissers. In het systeem met modelovereenkomsten neemt de Belastingdienst de beoordeling van de loonheffingsplicht over van de opdrachtgever, maar zij beoordeelt doorgaans uitsluitend of de voorgelegde modelovereenkomst een echte arbeidsovereenkomst is. Soms toetst zij eveneens of sprake is van een fictief dienstverband, maar meestal verwijst de Belastingdienst in de bijsluiter bij modelovereenkomsten alleen naar de opsomming van fictieve dienstverbanden. De opdrachtgever moet daar zelf nog op toetsen. Omdat het specifieke beroepen betreft, zijn opdrachtgevers daarvan meestal wel op de hoogte.
Maar, let op!
Dat geldt waarschijnlijk niet voor twee meer algemene fictieve dienstverbanden, die voor elke sector en opdrachtgever kunnen gelden: de gelijkgesteldenregeling en de thuiswerkersregeling. Als de zzp’er voldoet aan kwantitatieve criteria van die regelingen is de opdrachtgever in beginsel loonheffingsplichtig. Voor de thuiswerkersregeling zijn die criteria: tenminste 30 dagen zijn verbonden aan de opdrachtgever en met het werk in opdracht meer verdienen dan 2/5 van het wettelijk minimumloon. Voor de gelijkgesteldenregeling komt daar nog de eis bij dat de zzp’er doorgaans op twee dagen per week werkzaam is voor de opdrachtgever. Wie aan die –nogal lage- eisen voldoet, is in beginsel loonheffingsplichtig en de opdrachtgever dus verplicht afdrachten te doen. Dit is alleen anders als de opdrachtgever kan aantonen dat die zzp’er zelfstandig ondernemer is.
Geen kristallen bol
Staatssecretaris Wiebes van Financiën zag al vroeg in dat de Belastingdienst niet beschikt over een kristallen bol waarin het toekomstige werkpatroon van zzp’ers te zien is. Hij besloot daarom opdrachtgevers de gelegenheid te bieden om deze twee regelingen contractueel buiten toepassing te verklaren. Kiest de opdrachtgever hiervoor, dan moet hij dit schriftelijk vastleggen en laten ondertekenen vóór uitbetaling. Het is niet nodig om dit op te nemen in een goedgekeurd modelovereenkomst; elk ander contract volstaat. Dit alles regelt Wiebes met een Algemene Maatregel van Bestuur, die tegelijk met de wet van kracht wordt.
Nog niet veilig
De vraag is hoeveel opdrachtgevers zich realiseren dat zij nog niet veilig zijn als hun modelovereenkomst is goedgekeurd, maar dat zij ook de fictieve dienstverbanden moeten toetsen én die twee varianten contractueel moeten afdekken. Opdrachtgevers die geen rekening houden met fictieve dienstverbanden, en dat risico is het grootst bij de gelijkgesteldenregeling en thuiswerkersregeling, krijgen bij de eerste looncontrole onder de wet DBA waarschijnlijk een koude naheffingsdouche, zelfs als zij hun goedgekeurde modelovereenkomst tot op de letter perfect hebben nageleefd.
Bron: Elseviernextens / mr. Miranda Maasman